Bugüne kadar güvencesiz istihdamın işçilerin sağlığı ve iyiliği üzerindeki olumsuz etkilerine ilişkin birçok araştırma yayınlanmış ve biz de bu konuyu birçok makalemizde ele almıştık (1 – 5). Geçtiğimiz hafta İsveç’in Karolinska Enstitüsü, bu konuda çok çarpıcı bir araştırma daha yayınladı (6). Araştırmacılar güvencesiz çalışan emekçilerin, güvenceli çalışmaya geçmeleri halinde vakitsiz ölüm risklerinin yüzde 20 azaldığını ortaya koydular.
İSTİKRARSIZ ÇALIŞMA
İstikrarsız çalışma, genel olarak düşük ücretler, güvencesiz istihdam, işçiler için iş korumasının olmayışı anlamına geliyor. Yirminci yüzyılın son çeyreğinde artmaya başlayan, fakat SSCB ve diğer sosyalist ülkelerde sosyalizmin çözülmesiyle birlikte küresel bir boyuta ulaşan istikrarsız çalışma, 1990’lardan itibaren işçi sağlığı ve güvenliği sorunlarının ilk sıralarına yükseldi.
Dünyada neoliberal ekonomik düzenin egemen olmasıyla birlikte güvenceli istihdam biçimleri azalırken, artan güvencesiz istihdam beraberinde sağlık sorunları getirdi. Ancak literatüre bakıldığında güvencesiz istihdamın işçilerin sağlığı ve iyiliği üzerine olumsuz etkilerinin uzun süre göz ardı edildiği görülüyor.
21. yüzyılın başında Dünya Sağlık Örgütü’nün Sağlığın Toplumsal Belirleyicileri Komisyonu, güvencesiz istihdamın işçilerin sağlığı ve iyiliği üzerindeki olumsuz etkilerini ilk defa bütün yönleriyle ele alarak, 2008 yılında yayınladığı Rapor’unda bu konuya dikkat çekti.
“Closing the Gap in a Generation: Health Equity through Action on the Social Determinants of Health” başlıklı Rapor’un üçüncü bölümü, “Gündelik Yaşam Koşulları” başlığı altında “Adil İstihdam ve İnsana Yaraşır İş” kısmında çalışma yaşamının insan sağlığı üzerine etkilerini değerlendiriyordu.
Komisyon, “İş güvencesizliği hisseden işçiler fiziksel ve mental sağlıkları üzerinde önemli istenmeyen etkiler yaşarlar” tespitinde bulunuyor ve “Tam ve adil istihdam ve insana yaraşır çalışma, uluslararası kurumların ortak bir amacı ve ulusal politik ajandalar ile kalkınma stratejilerinin merkezi yapılmalıdır” diyordu.
Raporun “İstikrarsız Çalışma” başlığı altında iş güvencesinin olmayışının sağlıksızlık ve sağlıkta eşitsizliklere önemli katkı yaptığı da ifade ediliyordu (7).
GÜVENCESİZLİK DAHA ÇOK HASTALIK, DAHA ERKEN ÖLÜM GETİRDİ
Sağlığın Toplumsal Belirleyicileri Komisyonu Raporu’nun ardında dünyanın birçok ülkesinde araştırmacılar, güvencesiz istihdamın işçilerin sağlığı ve iyiliği üzerine olumsuz etkilerini belgeleyen çok sayıda araştırma yayınladılar. Bu alandaki çalışmaları değerlendiren Beneach ve meslekdaşları tarafından yayınlanan bir makalede de, istikrarsız çalışmanın sağlık üzerine olumsuz etkileri ayrıntılı olarak değerlendirildi.
Araştırmalara göre güvencesiz çalışanlar genel olarak daha fazla hastalanıyor, kronik hastalıklara daha fazla yakalanıyorlardı. Güvencesiz çalışanlarda anksiyete, tükenmişlik, psikolojik sıkıntı, kötü akıl sağlığı, intihar gibi mental sorunlar daha fazla yaşanıyordu.
Güvencesiz çalışanların sağlık hizmetlerini daha fazla kullandıkları, uyku sorunları yaşadıkları ve iş tatminlerinin düşük olduğu gözlenmiş, güvenceli istihdam edilenlere göre hastalık nedeniyle daha uzun süre işe gidemedikleri, işyerinde fiziksel tehlikelere daha fazla maruz kaldıkları, kalıcı malullük ve erken emeklilik oranlarının daha yüksek olduğu bulunmuştu (8).
GÜVENCESİZ ÇALIŞANLAR, GÜVENCE KAZANDIKLARINDA ÖMÜRLERİ UZUYOR
Nuria Matilla-Santander ve meslekdaşlarının araştırması (6), geçici işlerde düşük ücretlerle çalışanların, daha sonra güvenceli bir işte çalışmaya başlamaları halinde sağlık durumlarındaki iyileşmeyi ortaya koyan “ilk” çalışma.
Araştırmacılar İsveç’te 2005 – 2017 yılları arasında, 20 – 55 yaşları arasındaki 250 binden fazla işçinin sağlık verilerini topluyorlar. Bu işçilerden daha önce güvencesiz istihdam edilmiş olan, fakat daha sonra güvenceli çalışmaya başlayanların verilerini değerlendiriyorlar.
Veriler değerlendirildiğinde, daha önce güvencesiz işlerde çalışan işçiler, güvenceli bir işe geçtiklerinde, vakitsiz ölüm risklerinin, güvencesiz işlerde çalışmaya devam eden meslekdaşlarına göre yüzde 20 azaldığı görülüyor. Diğer bir deyişle güvencesiz işlerden güvenceli işlere geçenlerin “ömrü uzuyor”.
Dahası güvencesiz işlerde çalışırken, daha sonra güvenceli çalışmaya başlayanlar, güvenceli işlerinde 12 yıl çalışmaları halinde, vakitsiz ölüm riskleri güvencesiz işlerde çalışmaya devam eden meslekdaşlarına göre yüzde 30 azalıyor. Yani işçi güvenceli işlerde ne kadar uzun çalışırsa, o kadar uzun yaşıyor.
Araştırmacılar bu gözlemlerinin iş güvencesine bağlı olup olmadığını sınamak için işçilerde vakitsiz ölümlere yol açabilecek yaş, işçinin sahip olduğu hastalıklar, boşanma gibi bireysel risk faktörlerini kontrol ettiklerinde, güvenceli işlere geçmenin işçinin ömrünü uzattığını açıkça ortaya koyabiliyorlar.
NOTLAR
1. https://toplumcutip.blogspot.com/2014/01/tp-ve-ideoloji.html
2. https://toplumcutip.blogspot.com/2015/05/metal-iscilerinin-talepleri-saglk.html
3. https://toplumcutip.blogspot.com/2013/11/saglgn-toplumsal-belirleyicileri-saglg.html
4. https://toplumcutip.blogspot.com/2022/02/esitlik-recetesi.html
5. https://toplumcutip.blogspot.com/2015/11/is-fakat-hangi-is.html
6. Matilla-Santander, N ve ark. (2023). Causal effect of shifting from precarious to standard employment on all-cause mortality in Sweden: an emulation of a target trial. Journal of Epidemiology and Community Health, jech-2023-220734 DOI: 10.1136/jech-2023-220734
7. CSDH. (2008). Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health. Final Report of the Commission on Social Determinants of Health. Geneva: World Health Organization. Sayfa: 72 – 83.
8. Beneach, J. ve ark. (2014). Precarious Employment: Understanding an Emerging Social Determinant of Health. Ann. Rev. Public Health, 35: 229 – 253.
