Küba’da maymun çiçeği virüsüne karşı alınan tedbirler
Küba bir yandan COVID 19 salgını ile mücadeleyi sürdürürken, diğer yandan da 15 Ağustos’ta adaya gelen bir İtalyan turistin taşıdığı maymun çiçeği hastalığına karşı tedbirler alıyor. İtalyan turist 17 Ağustos’ta rahatsızlanmış ve 18 Ağustos’ta şikayetlerinin geçmemesi üzerine bir sağlık kurumuna başvurmuştu. Sağlık kurumunda durumunun ağırlaşması (kalp durması) üzerine hastaneye nakledilerek, yoğun bakıma alınmıştı.
Elbette bu aşamada hemen halk sağlığı ekipleri devreye girmiş ve İtalyan turistin adada bir ev kiraladığı ve adanın batı eyaletlerinde dolaştığı öğrenilmiş, bunun üzerine temaslıları arama etkinlikleri bu bölgelere yoğunlaştırılırken, ada genelinde de daha kapsamlı tedbirler alınmaya başlanmıştı.
SALGINLARA HAZIRLIK
Anımsanacağı gibi Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yerküre üzerindeki 75 ülkeden 16 bin civarında vaka bildirilmesi üzerine maymun çiçeği salgını için 23 Temmuz 2022’de “küresel sağlık acil durumu” ilan etmişti. Ancak Küba geçmişte COVID 19 salgınına karşı tedbir almak için DSÖ’nün pandemi ilan etmesini beklemediği gibi, maymun çiçeği salgını için de küresel sağlık acil durumu ilanını beklemedi.
Halk Sağlığı Bakanlığı’nın Epidemiyoloji bölümü yöneticisi Dr. Francisco Durán García, daha 20 Mayıs 2022’de dünyada maymun çiçeği vakalarının artmaya başladığını ve Küba’da bu soruna ilişkin sürveyans çalışmalarının “pekiştirileceğini” açıkladı. Bu açıklama yapıldığında dünyada sadece 11 ülkede toplam 80 vaka bildirilmişti ve bunlardan yalnızca 3 tanesi Amerika kıtasındaydı. Ortada “salgın” olarak tanımlanabilecek bir durum yoktu.
Burada bir parantez açmak gerekiyor. Yukarıdaki cümlede tırnak içine aldığımız “pekiştirmek” sözcüğü çok önemli ve bulaşıcı / salgın hastalıklarla mücadelede kilit rol oynuyor. Yani burada Dr. García “yeni” bir sürveyans çalışması oluşturulmasından söz etmiyor. Küba’da zaten ortada hiçbir somut bulaşıcı hastalık ve salgın tehdidi olmasa da, rutin yürütülen etkili ve kapsamlı bir sürveyans çalışması var. Şimdi bu “var olan” sürveyans çalışması yeni tehdit dikkate alınarak “pekiştirilecek”.
Eğer siz Türkiye’de olduğu gibi ortada herhangi bir somut tehdit yokken rutin sürveyans çalışmaları yapmıyorsanız ve COVID 19’da olduğu gibi “yumurta kapıya gelince” bir sürveyans çalışması örgütlemeye kalkarsanız, sonuç geçtiğimiz iki yıl içinde yaşadığımız rezalet olur.
TEDBİRLER PEKİŞTİRİLİYOR
Bulaşıcı ve salgın hastalıklar yönünden Küba için en büyük risklerden biri “turizm”. Anımsanacağı gibi COVID 19 salgını da adaya İtalyan turistler aracılığı ile girmişti. 3 Nisan 2020 tarihinde yayınlanan “Koronavirüsle nasıl mücadele edilir? Küba örneği” başlıklı yazımızda Küba’nın bulaşıcı ve salgın hastalıklara karşı nasıl hazırlandığı ayrıntılı bir şekilde aktarılmıştı.
Bu durumda şüphesiz öncelikle adanın giriş kapılarını kontrol altına almak gerekiyor ki Halk Sağlığı Bakan yardımcısı Dr. Carilda Peña da geçtiğimiz günlerde Küba’da maymun çiçeği salgını tehdidine karşı ülkeye giriş noktalarında sürveyans çalışmalarının yoğunlaştırıldığını ve sağlık emekçilerinin şüpheli vakaların zamanında tespit edilebilmesi için eğitildiklerini açıklamıştı.
Küba Sağlık Bakanlığı maymun çiçeği salgınına yönelik olarak bugüne kadar şu hazırlıkları yaptı:
- Şüpheli vakaların bakımı için bir süreç akış çizelgesi hazırlandı
- Salgın kontrol tedbirleri oluşturuldu
- Kesin vakaların bakımı için bakım birimleri belirlendi.
- Hastalar, aileleri ve sağlık emekçileri için bulaş düzeyi ve yayılma yolu dikkate alınarak biyogüvenlik standartları oluşturuldu.
SALGIN KONTROL ALTINDA
Zamanında alınan tedbirler sayesinde Küba maymun çiçeği salgınını kontrol altına almayı başarıyor. Bu arada Küba’nın ilk vakası olan 50 yaşındaki İtalyan erkek turist, pnömoni gelişmesi ve yaygın organ yetmezliği nedeniyle 21 Ağustos’ta yoğun bakımda yaşamını yitirdi. Otopsi sonucunda ölüm nedeni “sepsis” olarak belirtildi. İtalyan turistle yakın teması olduğu tespit edilerek karantinaya alınan vakalarda herhangi bir hastalık belirtisi ortaya çıkmaması üzerine karantina uygulamasına son verildi.
Küba’nın 31 Ağustos 2022’de tespit edilen ikinci maymun çiçeği vakası, ABD’de yaşayan bir Küba vatandaşı. Ülkesine 26 Ağustos’ta Miami’den hava yoluyla dönen ve hastalık yönünden herhangi bir yakınması, belirti ve bulgusu olmayan 60 yaşındaki erkek hastaya José Martí Uluslararası Havaalanı’nda yukarıda aktardığımız protokol çerçevesinde Havana’daki yakının evinde kendisini karantinaya alması ve bir yakınması olursa yetkililere bildirmesi söyleniyor.
Hasta baş ağrısı, ateş, boğaz ağrısı, halsizlik ve sonra deri döküntüleri ortaya çıkınca 30 Ağustos’ta bir sağlık kurumuna başvuruyor. Hastadan alınan örnek Pedro Kouri Tropikal Hastalıklar Enstitürü Ulusal Referans Laboratuvarı’na gönderiliyor. Ertesi gün PCR testinin pozitif çıkması üzerine hasta hemen izole ediliyor ve temaslılar karantinaya alınıyor.
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE SON DURUM
Maymun çiçeği hastalığının belirtileri arasında ateş, şiddetli baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, halsizlik, lenf bezlerinde şişme ve deride döküntüler veya lezyonlar yer alıyor. Hastalar bu belirtileri taşıdıkları sürece hastalığı başkalarına bulaştırabiliyorlar.
Hastalığın insandan insana bulaşmasında özellikle deri döküntüleri, beden sıvıları ve yaralar ile temas rol oynuyor. Elbette hastalarla doğrudan temas dışında, hastaların temas ettiği objelerden de virüsün alınabilmesi mümkün. Ancak maymun çiçeği virüsü, COVID 19 etkeni gibi hava yolu ile bulaşmadığından daha şanslı olduğumuz söylenebilir.
Hastalık bu yazının kaleme alındığı saatlere kadar dünyanın Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 100 ülkesinde bildirildi. Türkiye şimdiye kadar bir vaka bildirdi. Maalesef dünyanın bütün ülkelerinde bugüne kadar görülen 54.910 vakanın hepsine ilişkin detaylı bilgilere sahip olmamıza rağmen, Türkiye’deki durumu COVID 19’da olduğu gibi Sağlık Bakanlığı’nın turizmin etkilenmesi kaygısıyla ser verip sır vermeyen tutumu nedeniyle bilemiyoruz, tahmin dahi edemiyoruz.
Bugüne kadar hastalık nedeniyle 15 ölüm bildirildi.
