İnsanların sosyoekonomik durumları kötüleştikçe, yirminci yüzyılda tarihe karıştığı düşünülen bulaşıcı ve salgın hastalıklar yeniden hortluyor. Şüphesiz bunda hükumetlerin sağlık hizmetlerini özelleştirmesinin ve piyasalaştırmasının da büyük rolü var. Bu ortamdan beslenen uyuz hastalığı, Türkiye’de ve dünyanın birçok ülkesinde salgınlar yapıyor.
Uyuzdan korunma için alınması gereken kurumsal ve bireysel önlemler salgının kontrol edilmesinde büyük önem taşımaktadır. Uyuzdan korunma bireysel ve toplumsal düzeyde gerçekleştirilir.
BİREYSEL TEDBİRLER
Tedavi olun. Reçete edilen tedavi programını kesinlikle takip edin. Hastalığın kuluçka devresi 6 – 8 hafta olduğundan hastalığa ait bulgular hemen görülmez. Kaşıntısı olmayan bir birey de uyuz paraziti taşıyıp, bulaştırıcı olabilir. Bu nedenle hastalığa sahip olan ve yakınında bulunan kişiler (kaşıntısı olsun veya olmasın) aynı zamanda tedavi edilmelidir. Eğer herkes aynı zamanda tedavi edilmezse hastalık kontrol altına alınamaz.
Sıkı temastan kaçının. Uyuzun bulaşması için 15 dakikalık sıkı bir temas gerektirir. Uyuz sarılma veya cilt temasıyla yakın bir ortamı paylaşma gibi daha uzun süreli fiziksel temas ve cinsel ilişki ile bulaşabilir. Tokalaşma gibi hareketler uyuzun nadiren başka bir kişiye geçmesine neden olur. Kişisel korunma için hasta ve hasta olduğundan şüphelenilen kişilerle yakın temastan kaçınmak gerekir. Uyuz bulaşmış biriyle yakın temas veya cinsel ilişkiden olduğunda ise tedavi için doktora başvurulmalıdır.
Ortak kıyafet veya eşya kullanmayın. Uyuz paraziti, insan cildinin dışında yalnızca 48 – 72 saat yaşayabilir. Uyuz bulaşmış bir kişiye dokunan herhangi bir iç çamaşırı, giysi, yorgan, battaniye, nevresim veya çarşafa temas edilmemelidir. Hastanın kullandığı giysi, havlu ve yatak takımları eldivenle tutulmalıdır.
Giysileri ve yatak takımlarını yıkayın. Son bir hafta içinde kullanılan kıyafet, çamaşır ve yatak takımlarının temizliği yapılır. Yıkama için mümkün olan en sıcak derecede suyu kullanın, yıkanması mümkün olmayan giysileri kurutma makinesinde 30 dakika kurutun veya ağzı kapalı bir plastik torbada bir hafta bekletin.
Kişisel eşyaları izole edin. Tedavi sırasında, havlu, yatak takımı ve giysi gibi kişisel eşyaları izole ederek mikropların başkalarına yayılmasını önleyin. Uyuz hastası ile temas etmiş kişisel eşyaları, mümkün olduğu kadar az hava olacak şekilde sıkıca kapatılmış plastik torbalara yerleştirin. Torbaları en az bir hafta boyunca kapalı tutun.
Yaşanan ortamı temizleyin. Yer zemini elektrikli süpürge ile süpürüp temizleyin. Yataklar ve döşemeli mobilyalar elektrik süpürgesiyle süpürülebilir veya hafifçe ütülenebilir. Rutin temizlik dışında, ortamın pestisid içeren ilaçlarla ilaçlatmak gereksizdir. Ayrıca araba gibi ortak kullanım alanlarını da temizlemeyi de ihmal etmeyin.
Uyuz belirtilerini öğrenin. Hastalığa yakalanmamak için uyuz belirtilerini öğrenmek önemlidir. Belirtileri öğrenmek için “Uyuz nedir? Belirtileri nelerdir? ” yazımızı okuyun.
TOPLUM DÜZEYLİ TEDBİRLER
Uyuzu kontrol etmek için toplum düzeyinde bir dizi önleyici tedbir, eğitim ve tedavi stratejisi uygulanmalıdır. Uyuzu kontrol etmek için toplum düzeyinde alınacak bazı önlemler:
Sağlık Eğitimi. Toplum uyuz belirtileri ve bulaşma yolları hakkında bilgilendirilmeli, uyuzun yayılmasını önlemek için yapılan hijyen uygulamaları konusunda bilinçlendirilmelidir.
Kişisel hijyenin teşvik edilmesi. Düzenli sabun ve su ile el yıkama alışkanlığı, temiz giysi ve yatak kullanımı teşvik edilmelidir.
Toplum genelinde tedavi kampanyaları. Herkesin toplum içinde aynı anda uyuzu tedavi eden uygun ilaçları almasını sağlamak için kitle tedavi kampanyaları düzenlenmelidir.
Tarama ve erken tanı. Toplum genelinde uyuz taramaları düzenleyerek aktif uyuza sahip bireyler tanımlanmalı ve tedavi edilmelidir.
Çevresel önlemler. Yaşam alanlarının düzenli temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi sağlanmalıdır.
Sağlık profesyonelleri ile işbirliği. Etkilenen bireylerin tıbbi bakıma erişimi kolaylaştırılmalıdır.
Okul ve işyeri önlemleri. Okullarda ve işyerlerinde uyuz hakkında eğitim programları uygulanmalıdır. Şüpheli vakaların bildirilmesi teşvik edilmeli ve tedavi seçenekleri hakkında bilgi sağlanmalıdır.
Kurumsal ortamlarda önlemler. Uyuzun kısa sürede çok sayıda kişiye bulaşma potansiyeli olduğundan özellikle kurumsal ortamlarda (bakımevleri, barınaklar, hapishaneler, hastaneler, askeri koğuşlar, mülteci kampları, afet kampları vb.) hızlı, agresif ve sürekli bir müdahale yapılması sağlanmalıdır.
Toplumsal katılım ve destek. Etkilenen birey ve ailelerde sorumluluk duygusu oluşturulmalı ve destek verilmelidir.
Takip ve İzleme. Tedavinin tamamlanması ve semptomların izlenmesini sağlamak için bir takip sistem kurulmalıdır. Uyuzun toplumda yaygınlığını izlemek için periyodik değerlendirmeler yapılmalıdır.
Sonuç olarak
Etkili bir uyuz kontrolü, doğru uygulanan bir tedavi ve parazitin diğer kişilere bulaşmasını engelleyen kapsamlı bireysel ve kurumsal önlemlerin alınması ile sağlanır.
Referanslar:
https://turkdermatoloji.org.tr/icerik/detay/401
https://www.cdc.gov/parasites/scabies/prevent.html
https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/prevent-scabies
