Kanarya Adaları’nda dünyanın ilk ticari ahtapot çiftliğinin açılması planı hayata geçmek üzere. Bilim insanları ve doğa koruma görevlileri bu gelişmeyi dehşetle karşılıyor.
Uzmanlar, acıyı ve diğer duyguları hissedebildikleri düşünülen bu akıllı ve hisli canlıların asla yiyecek için ticari amaçlarla yetiştirilmemesi gerektiğini savunuyor.
Dev Pasifik Ahtapotu ile oynamak Stacey Tonkin’in işinin bir parçası. Tonkin, Davy Jones’un kısaltması olan DJ adını verdikleri ahtapotu beslemek için tankın kapağını kaldırdığında, DJ eğer iyi günündeyse, sık sık onu görmek ve kollarını cama yapıştırmak için mağarasından dışarı çıkıyor.
Ahtapotlar yaklaşık dört yaşına kadar yaşıyor. DJ henüz bir yaşında. Tonkin onun bir ergenle yaşıt olduğunu söylüyor.
“Bir ergenden bekleyeceğiniz davranışları gösteriyor. Bazı günler gerçekten mutsuz oluyor ve tüm gün uyuyor. Bazı günlerse, gerçekten oyunbaz ve aktif oluyor. Tankın içinde sürekli bir yerden bir yere hareket ediyor ve kendini göstermek istiyor.”
Stacey, Bristol Akvaryumu’ndaki beş akvaryum çalışanından biri ve DJ’in her bir çalışana farklı tepki verdiğini söylüyor. Kendisine gelince, DJ’in mutlu bir şekilde hareketsiz kaldığını ve dokunaçlarıyla elini tuttuğunu söylüyor.
Görevliler, ahtapotu midye, karides, balık ve yengeç parçalarıyla besliyor. Bazen yiyecekleri bir köpek oyuncağına koyup, avcılık becerilerini geliştirmesine yardım ediyorlar.
Stacey, ahtapotun renginin ruh haline göre değiştiğini söylüyor. “Turuncumsu kahverengi bir renk aldığında, daha aktif veya eğlenceli bir modda oluyor. Benekli göründüğünde ise daha meraklı ve ilgili. Bu yüzden rengi turuncu ve kahverengi olduğunda etrafta yüzüyor; sonra gelip yanınıza oturduğunda ise benekliye dönüyor ve sadece size bakıyor, bu müthiş bir şey.” diyor.
Stacey, ahtapotun zekasının gözlerinden yansıdığını söylüyor. “Ona baktığınızda o da size bakıyorsa, orada farklı bir şey olduğunu hissedebiliyorsunuz.”
Stacey’nin ilk elden tanık olduğu bu farkındalık düzeyi, İngiltere’de Hayvan Refahı (Duyusallığı) Yasası’nda yapılacak bir değişiklikle yasal olarak tanınıyor.
Yasal değişiklik, bir uzman ekibin 300’den fazla bilimsel çalışmayı inceleyip, çalışmaların ahtapotların duyusal varlıklar olduğu ve zevk, heyecan ve neşenin yanı sıra acı, sıkıntı ve kayıp hislerini yaşayabildiklerine dair güçlü bilimsel kanıt sunduğu sonucuna varmalarının ardından hayata geçiyor.
Araştırmacılar, yüksek refahlı ahtapot çiftliklerinin imkansız olduğuna ikna olduklarını ve hükümetin gelecekte çiftlik ahtapotlarının ithalatını yasaklamayı düşünebileceğini belirtmişlerdi.
Ancak ahtapot dokunaçları, Asya’dan Akdeniz’e ve ABD’ye kadar giderek tüm dünyada tavalarda kızarıyor, tabaklarda kıvrılıyor ve çorbalarda yüzüyor.
Güney Kore’de bazen canlı canlı yeniyor. Vahşi doğada ahtapot sayısı azalıyor ve buna paralel fiyatlar artıyor.
Her yıl tahminen 350 bin ton ahtapot yakalanıyor. Bu, 1950’de yakalanan sayının 10 katından fazla.
Tüm bunlara karşın, ahtapotu esaret altında çoğaltmanın sırrını keşfetme yarışı on yıllardır devam ediyor. Buradaki zorluk, ahtapot larvalarının sadece canlı yiyecek yemeleri ve dikkatle kontrol edilen bir ortama ihtiyaç duyması.
İspanyol çokuluslu şirketi Nueva Pescanova (NP), bu yarışta Meksika, Japonya ve Avustralya’daki şirketleri geride bırakmış görünüyor. Şirket, çiftlik ahtapotunu 2023’te satmak için önümüzdeki yaz pazarlamaya başlayacağını duyurdu.
NP, İspanyol Oşinografi Enstitüsü tarafından Octopus vulgaris olarak adlandırılan yaygın ahtapotun üreme alışkanlıklarına bakarak yapılan araştırmaları esas alarak bir yöntem geliştirdi.
NP’nin ticari çiftliği, limanlar dikeyinde yayın yapan haber sitesi PortSEurope’a göre Kanarya Adaları’ndaki Las Palmas limanına yakın bölgede, iç kısımda yer alacak.
Çiftliğin yılda 3 bin ton ahtapot üreteceği bildiriliyor. Şirket, bu yöntemle aynı miktarda ahtapotun avlanmasının önüne geçeceğini de söylüyor.
Nueva Pescanova, BBC’nin çok sayıda açıklama talebine rağmen ahtapotların hangi koşullarda tutulacağına dair herhangi bir ayrıntıyı paylaşmayı reddetti.
Tankların boyutları, ahtapotların yiyecekleri ve nasıl öldürülecekleri tamamen sır olarak saklanıyor.
Planlar, uluslararası bir grup araştırmacı tarafından etik ve ekolojik olarak adaletsiz diye nitelenerek kınandı.
Dünya Merhametli Çiftçilik (CIWF) kampanya grubu, İspanya dahil olmak üzere birçok hükümeti, çiftliği yasaklamaya çağıran bir mektup yazdı.
CIWF’nin araştırma müdürü Dr. Elena Lara bu duruma öfkeli. Dr. Lara, “Bu hayvanlar harika hayvanlar. Yalnız yaşıyorlar ve çok zekiler. Bu yüzden onları herhangi bir bilişsel uyarının olmadığı ıssız tanklara koymak, onlar için yanlış.” diyor.
Dr. Lara, Oscar ödüllü 2021 belgeseli Ahtapottan Öğrendiklerim filmini izleyen herkesin bunu onaylayacağını söylüyor.
Ahtapotların beyinleri büyük ve karmaşık bir yapıda. Zekaları da sayısız bilimsel deneyle kanıtlandı.
Kendilerini saklamak ve savunmak için hindistan cevizi ve deniz kabuklarını kullandıkları gözlemlenen bu hayvanların belirlenen görevleri çabucak öğrenebildikleri de gösterilmişti.
Ayrıca akvaryumlardan ve balık tutan insanların kurduğu tuzaklardan kaçmayı başarabiliyorlar.
Ancak onları koruyacak iskeletleri yok ve yaşadıkları bölgeye çok bağlılar. Bu nedenle esaret altında kolayca zarar görebiliyorlar.
Bir tankta birden fazla ahtapot varsa, uzmanlar ahtapotların birbirlerini yemeye başlayabileceklerini söylüyorlar.
İspanya’da ahtapot çiftliği açılırsa, orada yetiştirilen canlılar Avrupa yasaları tarafından da korunmayacak gibi görünüyor.
Ahtapotlar ve diğer omurgasız kafadan-bacaklılar, duyarlı varlıklar olarak kabul ediliyorlar ancak çiftlik hayvanlarının refahını ön gören Avrupa Birliği (AB) yasaları yalnızca omurgalı canlıları kapsıyor.
Ayrıca, CIWF’ye göre, şu anda insanlar tarafından katledilmeleri için bilimsel olarak onaylanmış bir yöntem de yok.
Deniz çiftçiliği nedir?
- Su canlıları yetiştiriciliği, su hayvanlarının yiyecek için yetiştirilmesi için kullanılan bir terim.
- Dünyanın en hızlı büyüyen gıda üretim sektörü.
- Küresel olarak su canlılarından sağlanan ürünlerin pazarı yılda yaklaşık yüzde 5 büyüyor ve hacminin 2027 yılına kadar 245 milyar dolara yaklaşması bekleniyor.
- Dünyada yaklaşık 580 su canlısı türü çiftliklerde yetiştiriliyor.
- İnsan nüfusu arttıkça, su canlıları yetiştiriciliğinin hayati bir gıda kaynağı haline gelebileceği düşünülüyor.
- Esaret altındaki balıklar daha agresif olma ve daha fazla hastalığa yakalanma eğiliminde.
- AB, yakın zamanda, su canlıları yetiştiriciliğinin hayvan ve kamu sağlığı üzerindeki etkileriyle ilgili, ‘’iyi hayvancılık uygulamalarının eksikliği’’ni ve ‘’araştırmalardaki boşlukları’’ kabul eden yönergeler yayımladı.
İnsanlar ve ahtapotların 560 milyon yıl önce ortak bir ataları vardı.
Bristol Üniversitesi’nden Evrimsel Biyolog Dr. Jakob Vinther de çiftlikler konusunda endişeli.
Dr Vinther, “Bizim zekamızla son derece karşılaştırılabilir bir zekaya sahip olacak şekilde evrimleşmiş bir organizma örneğimiz var” diyor ve ahtapotların problem çözme yetenekleri, oyunculuğu ve merakının insanlarınkine çok benzediğini söylüyor. Buna rağmen başka bir dünyadan gibiler.
Dr. Vinther, “Farklı bir gezegenden akıllı bir uzaylıyla tanışacak olsaydık, potansiyel olarak böyle görünürdü” diyor.
Nueva Pescanova, şirketin web sitesinde, “Balık avlama sahaları üzerindeki baskıyı azaltmak ve sürdürülebilir, güvenli, sağlıklı ve kontrollü kaynaklar sağlayacak balıkçılığı tamamlayıcı bir yöntem olarak deniz ürünleri yetiştiriciliğine sıkı sıkıya bağlı olduğunu” söylüyor.
Ancak CIWF’den Dr. Lara, NP’nin eylemlerinin tamamen ticari olduğunu ve şirketin çevresel argümanının mantıksız olduğunu savunuyor. “Bu, balıkçıların ahtapot avlamayı durduracağı anlamına gelmiyor.”
Ahtapotun 1500 metre derinlikteki büyüleyici dansı pic.twitter.com/QE6PO9N3eq
— BBC News Türkçe (@bbcturkce) September 14, 2019
Dr. Lara, ahtapot yetiştiriciliğinin yabani balık nüfusları üzerindeki baskıyı artırabileceğini savunuyor.
Ahtapotlar etobur hayvanlar ve yaşamak için kendi ağırlıklarının iki ila üç katı kadar yemek yemeleri gerekiyor.
Şu anda gezegende yakalanan balıkların yaklaşık üçte biri diğer hayvanlar için yem haline getiriliyor ve bu miktarın yaklaşık yarısı su canlıları yetiştiriciliği için ayrılıyor.
Çiftlikte yetiştirilen ahtapotların, halihazırda aşırı avlanan balıklardan elde edilen balık ürünleriyle beslenme riski var.
Dr Lara, doğru olanı yapmak isteyen tüketicilerin, çiftlikte yetiştirilmiş ahtapot yemenin, vahşi doğada yakalanan ahtapottan daha iyi olduğunu düşünebileceğinden endişe ediyor:
“Bu, hiç de daha etik değil, hayvan tüm hayatı boyunca acı çekecek” diyor.
New York Üniversitesi (NYU)’da Çevre Araştırmaları Doçenti Jennifer Jacquet liderliğinde yapılan 2019 tarihli bir araştırma, ahtapot yetiştiriciliğinin yasaklanmasının insanların ahtapot tüketimini azaltmayacağını savunuyor.
Araştırmaya göre, bu, yalnızca varlıklı tüketicilerin giderek daha az bulunan vahşi ahtapotlar için daha fazla ödeme yapacakları anlamına gelecek.
Bütün bu tartışmalar kültürel farklılıklar nedeniyle karmaşıklaşıyor.
Karada fabrika çiftçiliği dünya çapında farklı şekilde gelişmiş durumda. Örneğin, domuzların zeki oldukları daha önce gösterilmişti.
Peki endüstriyel bir çiftlikte yetiştirilmiş bir domuzu pastırmalı sandviçe koymakla, çiftlikte yetiştirilmiş bir ahtapotun geleneksel İspanyol yemeği olan Pulpo a la Gallega’ya konması arasındaki fark ne?
Doğa korumacılar, yoğun endüstriyel sistemler kurulduğunda birçok çiftlik hayvanının duyusallığının henüz keşfedilmediğini ve geçmişin hatalarının tekrarlanmaması gerektiğini savunuyorlar.
Dr. Lara, domuzların uzun yıllardır evcilleştirildiği için ihtiyaçları hakkında yeterli bilgiye sahip olduğumuzu ve hayatlarını nasıl iyileştirebileceğimizi bildiğimizi söylüyor ve ekliyor:
“Ahtapotla ilgili sorun, tamamen vahşi olmaları, bu yüzden tam olarak neye ihtiyaçları olduğunu veya onlara nasıl daha iyi bir yaşam sağlayabileceğimizi bilmiyoruz” diyor.
Ahtapotların zekası hakkında bildiklerimiz ve gıda güvenliği için gerekli olmadıkları gerçeği göz önüne alındığında, akıllı, karmaşık bir yaratık yiyecek için seri üretime başlamalı mı?
Dr Vinther, “Onlar son derece karmaşık varlıklar” diyor ve ekliyor:
“Bence insanlar olarak onları yetiştirmek veya yemek istiyorsak önce buna saygı duymamız gerekiyor.”
kaynak: BBC Türkçe
