Bazı kitaplar var ki, tüm zamanları kapsayabiliyor. O nedenle yeniden okuduğunuzda, kendinizi bütün çağlara tanıklık etmiş gibi hissedebiliyorsunuz.
Michael Ende, Momo romanında, Bitmeyecek Öykü’deki gibi gerçeğin “fantezisini” yazarken zaman kavramının dışına çıkmış. Roman 1973 yılında yazılmış. 1986 yapımlı bir sinema filmi de var. Ama kitap gerçekten çok daha etkili oluyor hayal dünyanız açısından. Tabii ki bu romanın adının o saçma sapan internet oyunlarıyla ilgisi yok. Hatta tam tersi diyebiliriz.
Duygusu gerçeküstü olsa da; gerçek sokakların, insanların, çocukların, mesleklerin varlık dünyasına adım atıyoruz. Gerçeküstünün devler, periler, ejderhalarla sınırlı olmadığını hatırlıyoruz usta yazarın kaleminden yansıyan satırlarda. Belirsiz bir zamanda ve hayal ürünü bir mekândayız. Çevrenizde gördüğünüz her şey gerçek dünyanın bir tür yansıması.
Evimizde, konfor alanlarına tutsak olmuş bir halde, kitap okurken, Duman Adamlar’ın kokusunu alıyor, renklerini görüyor, kötülüklerini hissediyoruz adeta. Hayal yüklü bir öykünün, insana varoluş nedenini hatırlatan kavramlarla bütünleştiği bir klasik var elimizde.
Yazar zamanı, uzun yaşamanın sırrına ermiş bir kaplumbağa karakteriyle taçlandırmış. Kabuğundaki karelerde beliren harflerle yazılı olarak iletişim kuran bir bilge. Adı: Kassiopeia. Kraliçe Takım Yıldızı, gökyüzünün hiç batmayan takımyıldızlarından biri.Ve Kassiopeia geleceği bilme özelliğine sahip.
Kahramanımız kız çocuğu Momo ise, bir amfi tiyatro harabesinde yaşıyor ve çoğu insanın bilmediği ya da bilse de yapmadığı bir şeyi başarıyor: “Dinlemek”
Momo, tanıdığı ya da tanımadığı tüm insanların anlattıklarını “dinliyor.” Sanki o amfi tiyatroda sahnelenmiş tiyatro oyunlarının yazarıymış gibi dinliyor. Her ne hikmetse, Momo’nun gerçekleştirdiği bu “insanları dinleme seansları” sırasında, ona sorunlarını anlatanlar, hararetle tartışırlarken, çözümün ve gerçeğin farkına varıp barışıyorlar üstelik.
Bu masalsı romanı, öyküleriyle zenginleştiren Turist Rehberi Gigi var bir de kitapta, Momo’nun en yakın dostu. Öykülerinde, elindeki değerlerle yetinmesini bilmeyenleri; her şeyin daha fazlasını isteyen açgözlüleri; eski dünya üzerindeki son taşa kadar kullanarak yeni bir dünya yapıp ona taşınan, fakat değişmeden kalan insanların düştüğü zavallı durumları anlatıyor. O da ne? Yine benzer bir eşzamanlı benzerlik değil mi bu?
Usta yazar, Michael Ende, kapitalizm ve emperyalizmin fantastik dilde betimlemesini yapıp, küçük ve bilge kahramanlarla ona ve onun işbirlikçilerine başkaldırıyor. Çünkü çocuk, çocuktur ve zaman onun kalbindedir.
Her ne kadar Kadim bilgiler çerçevesinde zamanın görece bir kavram olduğu biliniyorsa da, çağdaş dünyada Zaman söz konusu olduğunda, onu altınla ölçüp biçen insanoğlunun hayatına gölge gibi hırsızların süzülmesi kaçınılmazdır.
Burada devreye kötülüğün temsilcisi olarak ZTŞ elemanları giriyor: Zaman Tasarruf Şirketi. Bu şirkette, zombi ya da hortlak gibi robotlaşmış, ruhu olmayan insanlar yaratmak için, sistematik olarak çalışan şeytani kötülüğü simgeleştirmiş Michael Ende.
Kahramanlarımızın yaşadığı dünyada, insanlardaki yüksek ego ile doyumsuzluğu (terbiyesiz tin) onlara karşı bir silah gibi kullanmayı biliyorlar bu laf cambazları. Zaman Tasarruf Şirketi’nin “numaradan harfler”den oluşmuş elemanları Duman Adamlar, duman ediyorlar her yeri… Zaman; reklamı dahi yapılarak elle tutulabilir bir meta gibi pazarlanmaya başlıyor. Hayal kurmanın suça, sessizliğin ve dinginliğin korkuya dönüştüğü bir dünya yaratıyor Duman Adamlar.
Bir yerlerden tanıdık gelmiyor mu bunlar?
Teknolojinin ve maddiyatın, manevi olan her türlü duyguyu, bu adamlar tarafından, zamanı insan farkındalığına karşı kullanarak satın aldığı, tüketim ve isterikli satın alma üzerine kurulu, kaotik bir yeryüzü. Hayal kurma yetileri de çalınmış olan çocukların; mutsuz ve yalnız olduğu, tekdüze ve soğuk bir sahte dünya. Momo’nun adını çalan o internet oyunları da olsa olsa böyle bir zihniyetin ürünü olabilir.
Ancak bu dünyaya tutsak değildir insan isterse. Çünkü, Hiçbir Zaman Sokağı’ndaki, Hiçbir Yerde Evi’nde oturan (Zaman yapan saat ustası) Hora Usta’nın dediği gibi “Zaman yaşamdır, yaşam kalplerdedir.” Orada insan zamanın dışına çıkar, saatler çiçektir, yıldızlar şarkı söyler.
Biliyoruz ki gerçek dünyada, aslında saatler çalınabilir fakat zamansa özgür iradeyle bükülebilir. Zaman, gündelik hayat içinde belki de “evet, hayır, tamam, peki” sözcükleri kadar çok sıklıkta kullandığımız bir sözcüktür. Fakat, zamanı genişletmek ya da daraltmak, insanın elindedir. Zaman Tasarruf Şirket’leri, -siz şayet- farkındalığı gelişmiş bir Momo karakterine sahipseniz, yenilecektir.
Bu kitap çocuklar ve çocuk olmanın ne olduğunu bilen tüm büyükler için. Gelecekte, olası zaman hırsızlarından korunmanın bir yolu da insanın içindeki çocuğu koruyup sevmesidir çünkü. Sevgi, yaşanan zamana değecek, satın alınamayan ve sadece verilebilen yegâne kavram bu dünyada. İşte Michael Ende insanın içindeki, zamansızlık kahramanı sevgiye dokunmuş Momo’nun elleriyle. Sizi kuantum zamanı içinde gezdiriyor.
