AKP iktidarının yıllardır süren baskıları ve ülkede yarattığı tahribat birçok insanı yurtdışında iş aramaya sürüklüyor. Eğitimden, özgürlüğe, istihdamdan, yoksulluğa birçok konuda sorun yaşayan özellikle genç kesim, cevabı yurtdışında aramaya başladı. Sosyal medyada da ülkede aradığını bulamayan gençlerin yurtdışına gitmeden önce yaptığı paylaşımlar birçok defa gündeme geldi. Bu paylaşımlar ‘Türkiye’yi geride bırakarak umudu yurtdışında arayan gençlerin “Türkiye beni kaybetti” akımı’ olarak da adlandırıldı. AKP’li Mahir Ünal ise yapılan bu tür paylaşımların gerçeklerden uzak, birer ‘propaganda’ olduğunu ima etti.
AKP Grup Başkanvekili Mahir Ünal, Türkiye’de bir kesim sosyal medya fenomeninin İngiltere, Almanya, Belçika, Hollanda ve Amerika gibi ülkelere gönderildiğini, gittikleri ülkelerde her şeyin ne kadar güzel olduğunun anlattırıldığını, “Türkiye bir mühendis kaybetti”, “Almanya şunu kazandı” gibi ifadeler kullandırıldığını iddia etti.
Ancak TÜİK’in 2020’ye kadar yayımladığı göç istatistikleri raporuna bakıldığında bile yurtdışına göç eden kişi sayısındaki artışın, akımın ‘propaganda’ söylemi demekten daha ciddi olduğunu gösteriyor.
YÜZDE 126’LIK ARTIŞ
TÜİK’in son olarak 2020 yılında açıkladığı göç istatistikleri raporuna bakıldığında yurtdışına göç eden kişi sayısındaki artışın uzun zamandır devam ettiği anlaşılıyor. Raporda Türkiye’den yurtdışına göç edenlerin sayısı 2019 yılında, bir önceki yıla göre yüzde 2 artarak 330 bin 289 kişi oldu.
TÜİK’in 2018 yılı için hazırladığı raporda ise Türkiye’den yurtdışına göç edenlerin sayısının bir önceki yıla göre yüzde 27,7 artarak 323 bin 918 olduğu görülmüştü.
2016’da yurtdışına göç eden sayısı 145 bin 843’ken 2017’de yüzde 42,5 artarak 253 bin 640 olduğu TÜİK tarafından açıklanmıştı.
Öte yandan TÜİK’in 2021 ve 2022 yılları içerisinde göç istatistiklerine dair verileri açıklamaması büyük tepkilere yol açmıştı.
İYİ GELECEK HAYALİ
Birgün’den Umut Serdaroğlu yeni mezun öğrencilerin geleceğini yurtdışında arama nedenlerini, ülkede yaşanan sorunları ve neden olacak etkileri göç üzerine çalışmalarda bulunan araştırmacı Fırat Çoban ile görüştü.
Türkiye’de özellikle üniversite mezunu öğrenciler arasında yurtdışına göç etme oranının artmasını hangi edenlere bağlayabiliriz?
İstikrarlı bir artışa tanıklık ediyoruz. Hekim ve mühendislerin göçüyle sembol olan olgu, TÜİK başta olmak üzere çeşitli kurumların verileriyle de doğrulandı. Almanya Akademik Değişim Servisi, Türkiye’den gelen öğrenci sayısının 2017 yılından bu yana sürekli arttığını açıklamıştı. Bu artışın düzeyini anlamak ve nedenini anlamlandırmak için yapılan çeşitli araştırmalar var. Bunların en çarpıcısı, Yeditepe Üniversitesi ile MAK’ın birlikte yürüttüğü 2020 yılı Gençlik Araştırmasıdır. Araştırmaya göre, Türkiye’de gençlerin yüzde 76’sı geçici olarak eğitim ve iş amaçlı yurtdışına gitmek istediğini söylüyor. Daha yakıcı olan, yine aynı araştırmaya göre, gençlerin yüzde 64’ü başka bir ülke vatandaşlığı aldıkları takdirde geçici olarak değil, kalıcı olarak Türkiye’yi terk edebileceğini ifade ediyor. Bu araştırmada “Daha iyi bir gelecek”, yüzde 59 ile gençlerin başat göç etme motivasyonunu oluşturuyor. Bu göçün nedenini anlamak için ve eğer niyetimiz varsa bunu tersine çevirmek için tam da bu ‘gelecek’ vurgusunun üzerinde durmalıyız.
Fırat ÇOBAN, Araştırmacı
KARANLIK BİR NOKTA
Ekonomik neden en temel gerekçe sanırım?
Doğru. Bugün alım gücü krizi ve derin yoksulluk koşullarındaki Türkiye’de, ekonomik, sosyal ve siyasi haklarından her geçen gün yoksunlaşan milyonlarca insan, geleceksizliği iliklerine kadar hissediyor. Universus’ta gerçekleştirdiğimiz Evde Kalamayanlar araştırmasında bir motosikletli kuryenin ağzından döküldüğü gibi geleceği ‘kapkaranlık bir nokta’ olarak görüyorlar. Bu karanlık; “bölüşüm şoku” olarak adlandırdığımız yurttaşlardan sermayeye doğru planlı-programlı servet transferleriyle, OECD verilerine göre Avrupa ülkeleri arasında en uzun saatler çalışan ülke olmamıza karşın emekçilerin sürekli yoksullaşmalarıyla, bugün barınma krizi koşullarında yurttaşların bir kira dahi ödeyemez duruma gelmeleriyle, her türden özgürlük alanının daraltılmasıyla, festival-konser yasaklarıyla yaratılıyor. Bu karanlık; 24 saatlik nöbetin üzerine mesaisi devam eden hekimlere, yalnızca “Ölmek istemiyoruz” dedikler için “Giderlerse gitsinler” diyenlerce bilerek, isteyerek yaratılıyor. Tüm bu siyasi, ekonomik ve sosyal haklardan yoksunlaşma hali ve beraberindeki ‘gelecek’ duygusunun yitimi, Türkiye’den yurtdışına göçü de artırıyor. Bu artışın ve Türkiye’deki ekonomik-siyasi kriz ortamının bir başka etkisi, Türkiye’den AB üyesi ülkelere yapılan eğitim ve turizm amaçlı vize başvurularının reddedilmesindeki artışta görülebilir. AB ülkeleri bir yandan yüksek nitelikli emeği ya da iş gücü açığını kapatacağı vasıflı işçileri ülkelerine çekmeye çalışırken, öte yandan her geçen gün daha çok ‘potansiyel göçmen’ olarak görülen Türkiye yurttaşlarına dönük vize kısıtlamalarını da artırmanın yollarını arıyor. 2015 yılında yüzde 4 olan Schengen başvurusu ret oranının 2021 yılında yüzde 16,9 ulaştığını ve dünya ortalamasının üzerinde olduğunun altını çizmeliyiz.
Batıya göçün Türkiye üzerindeki etkileri ne olabilir?
Türkiye, yetişmiş, nitelikli insanları ile birlikte geleceğini yitiriyor. Bu hareketlilik beraberinde ekonomi, sağlık ve eğitim gibi bir dizi alanda çeşitli sorunlar, değer kayıpları getirmekle de sınırlı değil. Bilimsel çalışmaların değer görmediği, akademik özgürlüklerin ve geçmişte de eksik-aksak olan üniversite özerkliğinin büsbütün ortadan kaldırıldığı, en geniş anlamıyla ifade/düşünce özgürlüğü başta olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin askıya alındığı mevcut koşullarda, beyin göçü diye tarif ettiğiniz hareketliliğin öznesi olan bireyler, bu yitirdiklerini neticede başka bir ülkede arıyor. Bu yüzden yalnızca bir beşeri sermaye yitimi ve buna bağlı olarak ekonomi, sağlık, eğitim gibi alanlarda herkesçe tahmin edilebilir bir değer kaybının, olumsuz etkilerin ötesinde, Türkiye’deki siyasal atmosferi de yeniden üreten ve buradaki çözümsüzlüğü, çıkışsızlığı tescilleyen bir tarafı var.
Almanya’da başlayacak yeşil kart sisteminin Türkiye’den yapılacak beyin göçüne direkt etkileri olur mu? Bu sistem Türkiye’den çok fazla rağbet görür mü?
Henüz detaylarını bilmediğimiz Chacenkarte uygulamasıyla Almanya, beyin göçü kavramı ile işaret ettiğiniz yüksek niteliklilerden/eğitimlilerden daha çok ki onların hâlihazırda başvurabileceği bir Mavi Kart uygulaması bulunuyor- esasen emek piyasasında ihtiyaç duyduğu “vasıflı işçileri” hedefliyor. Böylelikle ülkedeki gıda, inşaat, imalat sanayi gibi çeşitli sektörlerde 1,6 milyona ulaşan işgücü açığını çözmeyi planlıyorlar. Yalnızca gençlerin ya da yüksek niteliklilerin/eğitimlilerin değil, diğer yurttaşların da fırsat verildiğinde yurtdışında yaşamak/çalışmak niyetinde olduğunu bildiğimiz Türkiye’de, yürürlükteki çalışma vizelerinden görece daha ulaşılabilir olacağı düşünülen böylesi bir uygulamanın; işsizlik, alım gücü krizi ve en genel ifadeyle “gelecek” duygusunun yitimi koşullarında rağbet görmemesi sanırım beklenemez.
***
ALMANYA’DAN ‘FIRSAT’ KARTI
Geçtiğimiz günlerde Almanya işgücünde yaşanan sıkıntılar nedeniyle ABD’nin Yeşil Kart’ına benzer bir uygulamayla Avrupa Birliği (AB) vatandaşı olmayanların Almanya’da çalışmasını kolaylaştırmaya yönelik adım attı. ‘Chancenkarte’ isimli bu kart ile kalifiye iş gücü artırmayı düşünen Almanya’ya Türkiye’den de birçok başvuru gerçekleşeceği öngörülüyor. Başvuracak olanların, “Üniversite diploması veya mesleki beceriler”, “En az üç yıllık meslek deneyimi”, “Almanca bilgisi veya Almanya’da önceden yaşamış olmak”, “35 yaşının altında olmak” şartlarından en az üçünü yerine getirmiş olma şartı aranacak. ‘Fırsat’ kartına yönelik ilerleyen günlerde yeni bilgilerin gündeme gelmesi bekleniyor.
