talyan ressam Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa tablosu, insanlık tarihinin gelmiş geçmiş en ünlü eseri olarak görülüyor.
Tablonun yapımından 500 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen, bugün bile, esrarengiz kimliği ve esrarengiz gülümsemesiyle, akademisyen ve sanatçı kitleleri tarafından sürekli bir araştırma konusu olmaya devam ediyor.
Tablo hâlâ Louvre Müzesi’nde kurşun geçirmez bir cam panelin arkasında asılı duruyor, bu da büyük bir ilgi, medya ve popüler takip ile ilgili herhangi bir olayı gösteriyor.
Tablo ile ilgili herhangi bir olay medya ve halk tarafından büyük bir ilgi görüyor.
Peki, Mona Lisa’yı ayırt eden özelliği; geniş şöhretinin nedeni ne?
Ve neden dünya çapında böyle bir ilgi gördü?
Mona Lisa’nın kimliği
İndipendent Türkçe’den Nermin Ali’nin araştırma haberine göre tabloda yer alan kızın kişiliği hakkında pek çok spekülasyon yapıldı ve bilim adamları ve tarihçiler tarafından birçok yoruma konu oldu.
Pek çok kişi bunun, beş çocuk annesi ve zengin bir Floransalı ipek tüccarının karısı olan 24 yaşındaki Bayan Lisa del Giocondo’ya ait olduğu konusunda hemfikirdi, dolayısıyla diğer adı Gioconda.
Sigmund Freud tarafından ortaya atılan bir diğer görüş ise karakterin Leonardo’nun annesi Katrina olduğu yönünde.
Freud, gizemli “Mona Lisa” gülümsemesinin, da Vinci’nin “Katrina” gülümsemesi olarak “bilinçdışı” hafızasının derinliklerinden kaynaklandığına inanıyordu.
Üçüncü görüşe gelince -ki bu en tartışmalı olanıydı- yüz hatları ile hanımefendininkiler arasındaki büyük benzerlik göz önüne alındığında, resmin aslında Leonardo’nun kendisine veya onun kadın versiyonuna ait olduğuydu.
Burada bazı akademisyenler, bir kadın kılığına girmenin Da Vinci’nin bu tablodaki ana gizemi olduğunu iddia ediyor.
Ancak bugüne kadar kimliği kesin olarak kanıtlanamadı ve “Lisa del Giocondo”nun kalıntılarını arayarak, DNA testi yaparak ve yüzünün bir resmini yeniden oluşturarak tartışmayı çözme girişimleri başarılı olamadı.
Sfumato tekniği
Uzmanlara göre, “Mona Lisa”nın özenle oyulmuş yüzü, Leonardo’nun resminin ayrıntılarını ustaca ele aldığını gösteriyor ve kasların, kemiklerin ve bir bütün olarak insan vücudunun anatomisini doğru anladığını ortaya koyuyor.
Ayrıca saçtaki, giysinin kumaşındaki detayların doğruluğunu, konu ile arka plan ve içerdiği sahneler arasındaki özel sentezi de açıkça gösteriyor.
Bu beceriler daha sonra resim çizmek için bir standart olarak kullanıldı. Leonardo, tablo oluşturma yönteminde, Rönesans döneminde kullanılan bir çizim yöntemi olan “sfumato” tekniğini izlemiş ve bu teknik en önemli uygulayıcılarından biri olan “Leonardo da Vinci” ile ilişkilendirilmişti.
Bu teknik, optik ve insan görünüşü araştırmalarına ve fotoğrafik karanlık oda ile yaptığı deneylere dayanıyor. Leonardo, bu tekniği birçok çalışmasında uyguladı.
“Mona Lisa” tablosunda özellikle de hanımefendinin kıyafeti ve gülümsemesinde belirgin olan bu tekniği “Kayalıkların Bakiresi” tablosunda da kullandı.
“Sfumato” kelimesi, gizemli anlamına gelen İtalyanca bir sıfat ve sanat dünyasında renk tonlamaları, dönüşümler ve bir bölgeden diğerine ve bir dereceden diğerine kademeli olarak, renk değişimlerinde sınır göstermeyecek şekilde geçişleri kullanarak karakteri doğru bir şekilde çizme tekniğini temsil eder.
Teknik, daha inandırıcı bir görüntü için insan yüzünün aldatıcı ve anlaşılmaz bir görüntüsünü vermek üzere, aydınlık alanlardan karanlık alanlara renkler ve tonlar arasında yumuşak bir geçiş üretmeyi amaçlayan yumuşak gölgeleme olarak tanımlanır.
Da Vinci de duman tarzında çizgi veya sınır kullanılmadan renklerin karışımı olarak tanımlamış ve bu teknik takipçileri ve “Giorgione”, “Correggio” ve “Raphael” gibi önde gelen ressamlar tarafından yoğun bir şekilde kullanılmış.
Da Vinci etkisi
Sanat ve tasarım araştırmalarında uzmanlaşan “My Modern Met” platformu ise tarihteki en ünlü 10 ressam için bir araştırma yaparak Da Vinci’nin, eserleri tescillenen ilk büyük ressamlardan biri olmasını sağladı.
Da Vinci, sanat, mühendislik, mekanik, icatlar, doğa sanatları ve mikroanatomi alanlarındaki yaratımlarının çeşitliliği ile sanat dünyasını zenginleştirdi.
Gerçek şu ki, bunca yıldan sonra hala dünyada yapılan değerlendirmelerin çoğunda birinci sırada yer alıyor.
“Mona Lisa”dan önceki portre resimlerinin kendine özgü, net, keskin ve soğuk özellikleri olduğundan, “Mona Lisa”nın kendi döneminde ve sonrasında özellikle portre çizim teknikleri alanında bıraktığı muazzam etkiyi kimse görmezden gelemez.
“Mona Lisa”, çağdaş resim dünyasında devrim yarattı ve “dörtte üçü” çizilen poz, resimde temel bir kriter haline geldi.
Leonardo’nun ilk çizimleri, diğer sanatçıları da resimleri üzerinde daha özgür çalışmalar yapmaya teşvik ederek, sanatçıları özgürce çalışmaya, farklı düşünmeye ve aynı temaları takip etmek için motive etti.
Da Vinci sanat dünyasına yeni kavramlar yayılmasını sağladı ve Raphael gibi birçok sanatçı onun izinden gitti.
Raphael, en ünlüsü 1506’da yaptığı “Maddalena Doni” tablosu olan portre resimleri için “Mona Lisa”yı model olarak benimsedi.
Ama tüm bunlar tablonun ve yaratıcısının bu kadar ünlü olması için yeterli mi?
“Mona Lisa”nın şöhretinin sırrı
Bazıları, “Mona Lisa”nın halk arasındaki büyük şöhretinin nedenini, 1911’de maruz kaldığı hırsızlığa ve ardından küresel medyanın ona odaklanmasına bağlıyor.
Tablo 1804’te Louvre Müzesi tarafından satın alınmış olsa da, tablo gazete manşetlerinin onu halkın bilincine sağlam bir şekilde yerleştirdiği 1911 yılına kadar pek fazla ziyaretçi çekmemişti.
Tablonun çalınması, insanları müzeyi ziyaret etmeye ve tablonun boş yerini incelemeye sevk eden çekici bir olay oluşturdu.
Merak, insanları haberleri takip etmeye ve tabloyu kimin çaldığını ve nasıl yapıldığını öğrenmeye sevk etti.
Tablo tekrar yerine getirilene kadar çalınma olayı ışıkların üzerine çevrilmesine devam edilmesine katkıda bulundu, böylece iyileştikten sonra eskisinden daha yüksek bir değere sahip olacaktı.
“Mona Lisa” sanat tarihinin en sembolik tablolarından biri olduğu için, tabloda resim tekniği ve yüksek kodlama ile ilgili teknik nedenler de var.
Kullanılan kompozisyon tekniği, onu sanat tarihinin en çok çalışılan eserlerinden biri haline getirdi.
Karakterin gizemi ve Leonardo’nun dahil ettiği gülümsemenin gizemi, onu birçok acemi sanatçı için bir çalışma konusu haline getiren özel bir çekicilik kazandırdı.
Buradaki zorluk, bayanın gözünde çarpıcı görsel efektlerin gücü yanında tablonun gizemini çözmek oldu.
Bazıları, nerede dururlarsa dursunlar Mona Lisa’nın onları izliyormuş gibi hissettiklerini söylüyor. İzleyici ile hanımefendi arasındaki duygusal etkileşimi besleyen bu göz teması, Da Vinci’nin bilimsel ve anatomik bilgisinin gücünü ortaya koyuyor.
Bazı kişiler de Da Vinci’nin, devrimin patlak vermesine kadar Fransa saraylarında bulunmak üzere tabloyu kraliyet koleksiyonuna dahil eden Fransa Kralı I. Francis’in sarayına yakınlığıyla ilgili siyasi ve otoriter sebeplere atıfta bulunuyor.
Tablo daha sonra kamu malına çevrilmiş ve bugün Louvre’da sergilenen eserler arasına eklenen en değerli tablolardan biri olarak zamanla kutsanmış.
