İran’da nükleer faaliyetleri tırmandırıp ani denetimleri bitirecek yasa, Ruhani’nin muhalefetine rağmen onaylandı
Fahrizade suikastı sonrası, en az yüzde 20 oranında uranyum zenginleştirme ve Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması Ek Protokolü’nden ayrılmayı öngören yasa, meclisten geçmesinin ardından, Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından onaylandı. Ruhani hükümetinin yasaya karşı yaptığı çağrılara kulak asan olmadı.
Batı’da ‘İran nükleer programının babası’ diye nitelenen Savunma Bakanlığı Araştırma ve İnovasyon Kurumu Başkanı Muhsin Fahrizade’ye Tahran yakınlarında düzenlenen suikast sonrası, İran meclisinin nükleer faaliyetleri hızlandırmak için çıkardığı yasa Anayasayı Koruyucular Konseyi (AKK) tarafından onaylandı. Onay kararı, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve hükümet üyelerinin karşı çıkışına rağmen geldi.
‘Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması için Stratejik Eylem Planı’ adı verilen yasa, nükleer faaliyetlerin artırılıp hızlandırılmasını ve nükleer tesislerdeki uluslararası denetimlerin sınırlandırılmasını öngörüyor.
Muhafazakarların çoğunlukta olduğu mecliste kabul edilen ve nihai onay makamı AKK tarafından tasdik edilen yasa, muhalefetini açıklamasına rağmen hükümete tebliğ edildi.
İran Meclisi Başkanlık Heyeti Üyesi Ahmed Emirabadi, Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf’ın söz konusu yasayı uygulaması için Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye ilettiğini duyurdu.
Uranyumu en az yüzde 20 oranında zenginleştirecek
Yasa, İran Atom Enerjisi Kurumu’nun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük düzeyli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını zorunlu kılıyor.
ABD’nin Barack Obama’nın başkanlığında kotardığı, Donald Trump’ın başkanlığında çıktığı İran’la nükleer anlaşma, Tahran’a uranyumu en fazla yüzde 3.67 zenginleştirme izni veriyordu.
Ek Protokol’den ayrılma, nükleer tesislerdeki denetimleri sınırlandırma yolda
Yasaya göre, nükleer anlaşmanın taraflarının iki ay içinde İran’ın bankacılık ilişkilerini ve petrol ihracatını normale döndürecek adımlar atmaması halinde, Tahran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) kapsamında 2016’dan beri gönüllü uyguladığı Ek Protokol’den ayrılacak.
İran yönetimi, Ek Protokol uyarınca, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) denetçilerinin İran’ın nükleer tesislerini istedikleri anda aniden kontrol etmesine izin vermişti. Ek Protokol’den ayrılma, UAEK denetimlerinin sınırlandırılması anlamına geliyor.
Ruhani hükümetinden yasaya karşı çağrı üzerine çağrı
Öncesinde Cumhurbaşkanı Ruhani başta olmak üzere üst düzey hükümet yetkilileri, tasarının yasalaşmaması ve onaylanmaması için çağrıda bulunmuştu.
Ruhani, Bakanlar Kurulu toplantısında “Meclisin kabul ettiği tasarıyı diplomatik faaliyetler süreci için zararlı görüyoruz. Hükümet bu tasarıyı olumlu görmüyor” demişti.
Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, AKK Başkanı Ayetullah Ahmed Cenneti’ye tasarının onaylanmaması gerektiğine dair mektup gönderdiklerini duyurmuştu.
Aynı günde geri gönderme, değişiklik ve onay
AKK Sözcüsü Abbas Ali Kedhodayi, bugünkü açıklamasında, 6. maddedeki belirsizlik nedeniyle gözden geçirilmesi için tasarıyı meclise geri gönderdiklerini söyledi. Tasarı aynı gün içinde mecliste yapılan düzenlemenin ardından onay için AKK’ye tekrar gönderildi.
Daha önce de muhafazakarların gündeme getirdiği tasarının yasalaşıp onaylanmasının önünü, ABD’de başkanlık değişimi öncesi İsrail’e mal edilen Fahrizade suikastı açtı.
Fahrizade’nin başında bulunduğu kuruma beş katı bütçe
Bu arada Ruhani hükümetinin meclis başkanlığına sunduğu 2021 bütçe taslağında suikasta kurban giden Fahrizade’nin başında bulunduğu kuruma ayrılan pay dikkati çekti.
Her zamankinin tersine bizzat Ruhani değil de temsilcisi tarafından sunulan bütçe taslağında, Fahrizade’nin başkanlığındaki Savunma Bakanlığı Araştırma ve İnovasyon Kurumu’na ayrılan pay 5 katına çıkarıldı.
2020’de 47 milyar 36 milyon tümen (yaklaşık 2 milyon dolar) olan Araştırma ve İnovasyon Kurumu bütçesi, 2021’de 245 milyar tümene (yaklaşık 10 milyon dolar) olarak belirlendi.
Savunma bütçesinde kat kat artışlar
Devrim Muhafızlarına ayrılan pay da 24 trilyon 335 milyar 420 milyon tümenden (yaklaşık 1 milyar dolar) 38 trilyon 564 milyar tümene (1.5 milyar dolar) artırıldı.
İran ordusuna ayrılan pay 13 trilyon 138 milyar tümenden (500 milyon dolar) 20 trilyon 115 milyar tümene (700 milyon dolar) yükseltildi.
Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığına ayrılan pay da artırılırken, Devrim Muhafızlarına bağlı gönüllü milis teşkilatı Besiclerin payı azaltıldı.
Bütçe de meclisten geçmesi halinde AKK onayına sunulacak.
Muhafazakar çizgideki AKK’nin 12 üyesinden 6’sını dini lider Ayetullah Ali Hamaney, diğerlerini 6 yılda bir meclis atıyor.
Benzer Haberler
Facebook'ta Biz