İnsanoğlu’nun başı yaşadığı sürece dertten kurtulmayacak gibi görünüyor. Covit 19 belasından ne çok çektik, dünyaya da bizlere de neler yaşattı ama anlaşılan çilemiz daha bitmemiş, şimdi de bu maymun çiçeği denen afet bizi “maymun gibi oynatacağa” benziyor. Gerçi bizler (1980 öncesi doğanlar!) hepimizin kolunda bacağında görüldüğü gibi “çiçek aşılı” olduğumuz için şanslıymışız ama sonra doğanlar ne yapsın?
Enfeksiyon konularında dünya çapında uzman, Prof. Dr. Murat Akova ile hem bu konuyu konuştuk hem de “Covit artık bitti mi?” diye sordum, bakın neler anlattı:
Soru: Bu Maymun Çiçeği virüsü nereden çıktı, kaynağı nedir?
AKOVA: Bu virüsün orijini tam olarak bilinmiyor ama insanlara kemirici ve maymunlardan geçtiği varsayılıyor. Maymun Çiçeği denilen virüs ilk olarak 1958’de Danimarka’da maymunlarda görülüyor, sonra 1970 yılında insandaki ilk vaka ortaya çıkıyor. Yeni dönemde ilk vaka Kongo’da görülüyor, ardından orta ve batı Afrika ülkelerinden bildiriliyor. Kamerun, Fildişi Sahili ve Nijerya’ya seyahat edenlerde ortaya çıkıyor, aslında seyrek görülüyor. 2003 yılında ABD’ye dışarıdan gelen bir köpekle temas edenlerde ortaya çıkmış…
—nasıl bulaşıyor?—
Soru: Bu virüsün bulaşma yolu nedir?
AKOVA: 1 Temas yoluyla… Hastalığı taşıyan kişiye dokunma yoluyla, hatta hastanın cilt lezyonlarının yatak örtülerine, çamaşırlara geçirdiği virüsle bulaşıyor…
2 Solumun yoluyla da bulaşıyor. Ancak bu virüsün damlacıkları Covit 19 virüsünde olduğu gibi havada asılı kalmıyor, hemen yere düşüyor. Kısa mesafeli de olsa bir temas lazım, ancak o zaman bulaşıyor… —Eşcinsellerin durumu—-
Soru: Bu virüs öldürücü mü?
AKOVA: Farklı iki virüs söz konusu, Orta Afrika ve Batı Afrika tipi virüsü diye adlandırılıyorlar. Dünyada görülenler daha çok Batı Afrika tipi virüs ki bu daha az öldürüyor, yüzde 1 civarında, şu sıralardaki salgında saptananların hepsi Batı Afrika virüsü. En çok İspanya’da rastlandı, şu ana değin, 30 kanıtlı 39 şüpheli vaka belirlendi. Portekiz’de 23 kanıtlı vaka, İngiltere de 20 Mayıs itibarıyla 20 kanıtlı vaka ortaya çıktı. Belçika 4, Almanya 3, Kanada’da 2, Avustralya’da 2 vakaya rastlandı. Yani şu anda dünyada 90 civarında vaka var, bir o kadar da (90) şüpheli vaka var.
Soru: Çeşitli varsayımlar ileri sürülüyor, eşcinsel erkeklerden kaynaklandığı gibi? Bu iddialar doğru olabilir mi?
AKOVA: Avrupa’daki vakaların, 5-15 Mayıs tarihleri arasında eşcinsellerin toplu yürüyüşünden yayılmış olabileceği söyleniyor, çünkü o tarihlerde ortaya çıkan vakaların büyük kısmı erkek ve eşcinsel erkekler. Ancak bunlar birer varsayım, dolayısıyla eşcinselleri hedef almak çok doğru olmayabilir.
Soru: Bu virüs Türkiye’de başarıyla mücadele edilip yok edilen, “çiçek virüsü” ile benzerlik gösteriyor mu? Eskiden yapılan çiçek aşısı (1980’de kaldırıldı) hala aşılıları koruyor şeklindeki görüşler doğru mudur?
AKOVA: Aşı ile başarılı mücadele sonrasında Dünya Sağlık Örgütünün -artık yapılmasın- dediği aşı muhtemelen koruyor, o özelliği var. Maymun çiçeği ile çiçek virüslerinin aynı aileden virüsler olduğu, birine karşı geliştirilen aşının diğerine de etkili olduğu görüşü hakim. Maymun Çiçeği virüsünün kuluçka süresi uzun, 15 günle 3 hafta arasında. Dolayısıyla temas sonrası ilk 4 gün içinde aşı olunursa koruduğu düşünülebilir. ——çocuklar hassas—
Soru: ABD’de bu virüsü taşıyan kişilerle temasta bulunanların kullanması için bir aşı öneriliyormuş, siz ne dersiniz?
AKOVA: Orada 2019 da onaylanmış, etkili bir aşı var. Çocukların bu virüse karşı daha hassas olduğu, bağışıklık sistemi baskılanmış hastaların da aynı durumda bulunduğu unutulmamalı. Soru: Hastalığın kaynağı olduğu iddia edilen Afrika’da ne oluyor? Orada salgın var mı yok mu? AKOVA: Bu gibi durumlar olsa duyulurdu, henüz bilinen bir salgın yok ancak Avrupa’da, diğer ülkelerde görülen hastalıkların bir kısmı seyahat kökenli olsa da bir kısmının seyahatle hiç alakası yok. Virüs bulaşan hastalarda inceleme yapılıyor, örneğin Portekiz’de genetiğine bakılan virüs Nijerya’dakine benziyor. Mutasyona uğramamış.. Bu hastalık su çiçeği ya da halk dilinde gece yanığı denilen hastalıkla karışabilecek bir hastalık. O yüzden dikkat edilmesi lazım. Şu anda Türkiye’de pandemi riski görünmüyor ancak temaslılar olursa, 21 gün karantinaya alınması istenir. —covit hala öldürücü—
Soru: Hepimiz adeta Covit 19 bitmiş gibi yaşamaya başladık, ne dersiniz?
AKOVA: Mümkün değil, Covit çok yüksek sayılarda devam ediyor, nispeten hafif geçiriliyor çünkü aşılılar arttı, o yüzden önemli ölçüde azaldı, bu nedenle batıda önlemler kalktı. Ama ABD’de, Massachusetts verileri yayınlandı, bunlar Omicronun hiç de masum bir varyant olmadığını ortaya koydu. Omicron varyantı ilk 4 ayda, Delta varyantının 8-9 aylık sürede yol açtığı ölümlerden daha fazla ölüme yol açmış, halen de dünyada yeni tanılar olanca hızla oraya çıkıyor. Yani bu virüs, risk altındakiler için hala bir tehdit. 65 yaş üzeri kişiler, kanser hastaları, hamileler, kronik hastalar hala risk altında. Korunmayı bırakmasınlar.
Soru: Geçici sığınmacılarla ilgili olarak sağlık yönünden alınması gereken önlemler sizce var mı?
AKOVA: Maymun Çiçeği açısından özel bir durumları yok ama sağlık açısından geçici sığınmacılara özel önem atfetmek gerekir. Çoğunlukla bir arada, gruplar halinde yaşadıkları dikkate alınarak, içinde yaşadıkları koşullar ve hastalık getirebilecekleri de düşünülürse (eksik aşılarının yapılması gibi) özel önlemler alınmalıdır. Resmî kayıt altındaki geçici sığınmacılara Bakanlığın önem verdiği biliniyor ama kayıtsızlar var, sağlık taramasına özel önem verilmeli.
