TÜRKİYE İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNDE
” ÇOK YÜKSEK İNSANİ GELİŞME ” GRUBUNDA MI?
Bugün Sözcü Gazetesinin internet sayfasında AA kaynaklı bir haber gözüme ilişti. TRT haberlerinde de bütün gün tekrar tekrar duyuruldu. Diğer yandaş gazete ve televizyonları okumadığım ve dinlemediğim için bakmadım ama mutlaka onlarda da yer almıştır.
Haberde, ” Türkiye’nin BM ( Birleşmiş Milletler ) tarafından hazırlanan ‘ İnsani Gelişme Endeksi ‘ raporunda, 189 ülke arasında 59. sıraya yükseldiği bildiriliyordu.
Ayrıca, bu sonuçla Türkiye ilk kez ” çok yüksek insani gelişme” kategorisine de girmiş!
Sevindim elbette ama yine de haber AA kaynaklı olduğu için, kuşkulandım. Nedenlerini söylemeye gerek yok sanırım. O yüzden UNDP ( Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ) sitesine girip ‘ İnsani Gelişme Raporları ‘ başlığı altında yer alan bilgilere göz attım.
Evet haber doğru! Ama nasıl doğru?
Endeks hesaplamada kullanılan nihai parametreler için hangi değerler alınıp, kullanılmış?
Doğumda beklenen ortalama ömür 77.4 yıl; mevcut ortalama eğitim süresi 7.7 yıl; beklenen eğitim süresi 16.4 yıl; satınalma paritesi ile adam başı brüt milli gelir 24.905.- $ alınmış.
Bu beklentilerle de, 189 ülkenin dikkate alındığı insani gelişmişlik endeksi sıralamasında, ‘ yüksek insani gelişmiş ‘ olarak belirlenen 62 ülke arasında 59. sırada yer almıştır.
BM kuruluşlarının bu tür istatistiki çalışmalarında veriler genellikle ülkelerin istatistik kuruluşlarından alınır. Bu son raporda verilerin her ne kadar, BM’nin ilgili diğer kuruluşları yanında IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlardan alındığı belirtilmişse de, onlara da orijinal ülke verilerinin, ülke istatistik kuruluşları tarafından verildiği de unutulmamalıdır.
BM kuruluşlarının bu tür raporları üzerinde uzman olanların affına sığınarak değinmem gerekirse, bendenizin geçmişte uluslararası danışmanlık işleri yapan firmamızı yönettiğim yıllarda çalıştığımız gerek yerli, gerekse yabancı uzmanların BM’nin bu tür raporlarına fazla itibar etmediklerini de hatırlıyorum. Bir hayli gerçeklerden uzak, deyim yerindeyse ” üfürük ” olarak nitelerlerdi.
O zaman, BM’nin bu sıralamalarına aşağı yukarı benzer parametreler üzerinden her yıl yapılmakta olan bir başka sıralamayı da bulup sunmak isterim.
Aslında geçen yılın bu zamanlarında yaptığım gibi, benzer sıralamaları yapan bağımsız ‘ The Legatum Institute – Legatum Enstitüsü ‘ adındaki kuruluşun sıralaması bir alternatif olabilir, diye düşünüyorum.
Londra’da yerleşik bir ‘ think-tank ‘ kuruluşu olan bu enstitü, kurulduğu 2007’den bu yana, rutin araştırmaları dışında her yılın sonuna doğru ‘ Küresel Refah Endeksi ‘ adında kapsamlı bir rapor eşliğinde uluslararası sıralama yayınlıyor.
Nitekim 2019 yılı sonuçlarına, 6 Aralık günü sitelerinde geniş bir şekilde yer vermişler. Ayrıntıya geçmeden hemen söyleyeyim. Bu enstitünün 2019 yılı için verdiği sıralamada Türkiye 167 ülke arasında 91.sırada!
‘ BM’nin sonuçları karşısında bu enstitünün ne anlamı olabilir’ diye bir soru akla gelebilir. O nedenle bu enstitü hakkında kısa bir bilgi vermek uygun olur.
Legatum Enstitüsü eğitim amaçlı ‘ bağımsız ‘ bir Vakıf olarak 2007 yılında Londra’da kurulmuş. Enstitü’yü 2016’dan beri, İngiliz Lordlar Kamarası Muhafazakar Üyesi Baroness Philippa Stroud yönetiyor.
Amacı sosyo-ekonomik ilkeler doğrultusunda halklara verilecek eğitim ile ulusal ve uluslararası politikalar oluşturulmasına katkıda bulunmak. Bir başka yaklaşımla, açık ekonomik sistemler içinde kapsayıcı ve güçlü toplumlar oluşmasını destekleyerek, fakirlikten refaha giden yolları oluşturmak.
Bu amaçla yapılan çalışmalardan beklenen, her bir ülkeye sıralamadaki yerine göre ‘ güçlü/zayıf ‘ yönlerini belirleyerek, halkını daha üst düzeye taşıyacak ekonomik ve stratejik tercihlerini yapmalarında yardımcı olmak.
Bu yılki ana bulgular ise şöyle sıralanıyor.
- Küresel refah iyileşmeyi sürdürmekle beraber, güçlü performans gösteren ülkelerle , zayıflar arasındaki açık ve eşitsizlik yükselmeye devam ediyor.
- Ülke ekonomileri, yatırım iklimi ve sayısal bağlantı olanakları açısından geçmişe göre daha iyi durumda olup yönetim yüklerinde olumlu anlamda azalmalar oluşmuş durumda.
- Halklar, iyileşmekte olan sağlık, eğitim ve genel yaşam olanakları dolayısiyle eskiye göre daha iyi deneyimlere sahipler.
- İfade ve toplanma özgürlüğünde azalma olmasına karşın, halklar daha hoşgörülü.
Bu genel bulgular çerçevesinde, 2019’un en müreffeh ilk beş ülkesi olarak sıralama şöyle: Danimarka, Norveç, İsviçre, İsveç ve Finlandiya.
Refah açısından en kötü beş ülkeler ise şunlar:
163.sırada Afganistan; 164. Çad; 165. Orta Afrika Cum. 1.Yemen; 167. Güney Sudan.
Türkiye’nin 91.sırada bulunduğu yerin üstünde ve altında yer alan beşer ülkeye bakıldığında:
86.sırada Ürdün; 87. Moğolistan; 88. Kırgızistan
89.Namibya; 90. Guyana; 91.TÜRKİYE; 92. Azerbaycan
93.Sao Tome; 94. Belize; 95. Tunus; 96. Ukrayna bulunuyor.
Türkiye’nin alt başlıklara göre sıralamadaki yerleri ise şöyle:
Güvenlik’te 149.; Kişisel Özgürlük’te 146.; Yönetişim’de 111.
Sosyal Sermaye’de 147.; Yatırım İklimi’nde 50.;
Yatırım Koşulları’nda 58.; Pazara Ulaşım ve Altyapı’da 57.;
Ekonomik Kalite’de 67.; Yaşam Koşulları’nda 54.;
Sağlık’ta 64.; Eğitim’de 80.; Doğal Çevre’de 110.
Bu tablo karşısında benim daha fazla yorum yapmam doğru olmaz. O yüzden şu kadarını söylemekle yetineyim.
İyi ki Google var da; artık farklı kaynaklardan yararlanarak mukayese yapmak eskisine göre çok daha kolay. Ayrıca İngilizce bilenimiz de çoğaldı; bilmeyen okuyucuların evlerinde de eminin artık en az bir iki genç insan İngilizce biliyor. O nedenle meraklı okuyucular, The Legatum Institute yazarak, enstitünün sitesine girerek daha ayrıntılı bilgi edinebilirler.
