Teknoloji, şüphesiz çalışma, iletişim ve hayat tarzımızda bir devrim yaratıyor. Ancak bizlere pek çok kolaylık sunarken, yeni zorlukları da beraberinde getiriyor. Mesela, ‘Teknostres’ terimi, teknolojiyle kalıcı ve düzensiz etkileşimlerin yol açtığı olumsuz etki ve stresi ifade ediyor. Dünya dijital cihazlara, sosyal medyaya ve kesintisiz bağlantıya gittikçe daha fazla bel bağlarken, ortaya çıkan teknostres büyük zararlara neden olabiliyor. Yeni bir araştırmaya göre, üzerinde durulması gereken üç kritik teknostres belirtisi bulunuyor.
KESİNTİSİZ BAĞLANTI İHTİYACI
Teknostresin en sık görülen belirtilerinden biri, sürekli dijital cihazları kontrol etme ihtiyacıdır. Araştırmalar, ister iş ister eğlence için olsun, kesintisiz bağlantıda kalma ihtiyacının bağımlılık durumunun bir işareti olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, cihazlarınızdan uzaktayken, sosyal buluşmalar esnasında telefonunuza baktığınız ya da mesajları cevaplamak için mühim işlere ara verdiğiniz zamanlarda bir huzursuzluk hissi gibi görünebilir. Teknostresin ardında yatan en mühim sebeplerden biri aşırı bilgi yüklemesidir. Kişi, dur durak bilmeyen e-posta, bildirim ve haber güncellemeleri yağmuru karşısında kolayca bunalabilir. Bu, maruz kalınan aşırı miktardaki veri sebebiyle bilişsel bir aşırı yüklenmeye neden olur. Görevlere öncelik vermek ve konsantre olmak hususunda ya da kendinizi bir bilgi denizinde boğulurken bulduğunuzda, sıkça mücadele etmek zorunda kalabilirsiniz. Bunlara ek olarak, uzaktan çalışma sisteminin yaygınlaşmasıyla beraber pek çok kişi kesintisiz biçimde ‘mesaideymiş’ gibi hissettiğinden, bu durum tükenmişliğe, iş-yaşam dengesinde bozulmaya, odaklanmada düşüşe ve üretkenlikte azalmaya yol açar.
FİZİKSEL BUNALMA HİSSİ
Araştırmalar, teknostresin bir takım fiziksel emarelere sahip olduğunu da ortaya koyuyor. Aşırı süreyle ekrana bakmak baş ağrısı, göz yorgunluğu, vücut ağrıları ve bozulmuş uyku düzeni gibi sağlık sorunlarına neden olur. Bu belirtiler çoğunlukla yetersiz ergonomik alışkanlıklarla, uzun sürelerle ekrana maruz kalmayla ve gece-gündüz ritmimizi bozan cihazların etrafa yaydığı mavi ışıkla bağlantılıdır. Bunların yanı sıra, teknostres artan kaygı ve yüksek stres seviyeleriyle de yakından bağlantılıdır. Örneğin, işle ilgili mesaj ve e-postalar söz konusu olduğunda 7/24 ulaşılabilir olma beklentisi, kişileri beyin ve bağışıklık sisteminin işleyişi de dahil olmak üzere olumsuz fizyolojik etkileri olan kesintisiz bir stres halinde tutabilir.
ZARAR GÖREN İLİŞKİLER
Teknoloji, iletişim alanındaki boşlukları kapatırken, aynı zaman yeni boşluklar da yaratabilir. Araştırmalar, dijital iletişime aşırı bağlanmanın yüz yüze buluşmaları engelleyebileceğini ve yalnızlık duygusunu artırabileceğini ortaya koyuyor. Sosyal buluşmalar esnasında sürekli cihazlarınızı kontrol etmek ya da sosyal medyada aşırı zaman harcamak, sizi fiziksel bağlamda orada mevcut olanlardan ayırabilir. Dijital kaçışın çekici etkisi, ekranlarımıza sevdiklerimizden daha fazla kıymet verdiğimiz ‘telefona gömülme’ durumuna yol açabilir. Araştırmalar, çevrimiçi dünyadan ayrı kalma korkusunun, çoğunlukla bu tür telefona gömülme davranışlarına yön verdiğini gösteriyor. Başka insanlarla dijital ortamda bağlantıda kalmanıza karşın ilişkilerinizde artan oranda bir kopukluk ya da yalnızlık duygusu hissedebilirsiniz. Kimi zaman, kendinizle olan ilişkiniz bile riske girer; çünkü sosyal medya akışında geziniyor, kendi zihninizde bulunmaktan kaçınmaya çalışıyor ya da dikkatinizi hayatınızın özen isteyen alanlarından uzaklaştırıyor olabilirsiniz.
NASIL BAŞ EDERİZ?
Bununla birlikte, teknolojiyi bunalmaksızın kullanmak hâlâ mümkün. İşte teknostresle baş etmek için birkaç strateji:
– Sınırları belirleyin. Hem özel hem de profesyonel hayatınızda teknoloji kullanımı konusunda net sınırlar çizin. Bağlantınızı kesmek ve enerjinizi yeniden toparlamak için teknolojiden arındırılmış bölgeler ve saatler belirleyin. E-postalara ve sosyal medyaya göz atmak için sabit zamanlar belirleyin ve bu sınırlara bağlı kalın. Sadece en alakalı ve gerekli bilgileri görmek için filtreleri kullanın ve sosyal medya akışınızı düzenleyin. Gevşemek için biraz zaman ayırın ve rahatlamanıza ve enerjinizi toplamanıza yardım eden faaliyetlere katılın.
– Farkındalık alıştırmaları yapın. 2023 yılında yapılan bir araştırma, farkındalık tekniklerini günlük rutininize dahil ettiğinizde teknostresin hafifletilebileceğini ortaya çıkardı. Bu yaklaşım, dijital alışkanlıklarınıza farkındalık kazandırırken kaygı ve stresi azaltmanıza yardım eder.
– İnsani bağlantılarınıza öncelik verin. Yüz yüze ilişkilerinize güç katmak ve çevrimiçi ve çevrimdışı etkileşimler arasında sağlıklı bir denge kurmak için çabalayın. Arkadaşlarınızla yaptığınız planlarda telefonsuz vakit geçirmeye öncelik verin. Araştırmalar, sosyal desteğin yalnız ve dijital olarak tükenmiş haldeki sosyal ağ kullanıcıları için sağaltıcı bir etkisi olduğunu gösteriyor.
– Dijital detoks yapın, yani yenilenmek ve gençleşmek için düzenli olarak dijital cihazlarla bağlantınızı kesin. Kazandığınız zamanı bedensel faaliyetlere ya da hobilere sarf etmek ya da yalnızca rahatlamak amacıyla kullanın.
– Profesyonel yardım isteyin. Teknostres zihinsel ve fiziksel sağlığınızı büyük oranda etkiliyorsa, teknostresin temel sebeplerini anlamak için rehberlik ve destek sunabilecek ve etkisini azaltmak için baş etme mekanizmaları önerebilecek bir ruh sağlığı uzmanından yardım isteyin.
Teknoloji, inkâr edilemez şekilde hayatımızı değiştirdi ve beraberinde teknostresin yarattığı sorunları da getirdi. Bu olgu, dijital dünyaya bağlı kalma konusunda tatmin olmayan bir dürtü, bozulan bilişsel beceriler ve fizyolojik sağlığın yanı sıra ilişkilerde yaşanan gerginlikler şeklinde açığa çıkabilir. Teknolojinin çevresinde sağlıklı sınırlar ve bilinçli uygulamalar yaratarak, onu kişisel sağlığı korurken hayatı geliştiren bir araç olarak kullanabiliriz.
