İran’ın dini lideri Ayetullah Khameni’ye doğrudan bağlı Devrim Muhafızları Ordusu’nun, Irak’ta İŞİD ile mücadele için görevlendirdiği Kudüs Güçleri Komutanı Kasım Süleymani’nin geçen hafta cumartesi günü ABD’liler tarafından öldürülmesini takiben bölgede savaş sinyalleri yükselmeye başlamıştı.
İran’da büyük ulusal tepkiye neden olan katliamın ardından nasıl karşılık verileceği merakla beklenirken ABD Başkan’ı Trump olasılıklara göre, çevredeki ABD üslerinden İran’ı yakıp yıkacağı tehdidini yüksek perdeden savurmuştu.
Trump ABD’de kendisi için kullanılan sahipsiz buzağı ( Maverick ) nitelemesini hak edercesine, aynı dili kullanarak İran’daki bütün tarihi eserleri yerle bir edeceğini adeta övünerek açıklamıştı.
Halbuki savaş koşullarında bile olsa ‘ tarihi eserler’in kasten tahribi BM UNESCO sözleşmesine göre savaş suçları kapsamındaydı.
Neyse ki ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo durumun vehametini anlayarak derhal düzeltme yoluna gitmişti.
İran’ın beklenen misillemesi, salı gece yarısı ABD’nin Kuzey Irak Kürdistanı’nın başkenti Erbil ve Bağdat’ın dışındaki iki üssüne onlarca füze ile gerçekleştirildi. İran tarafından bildirildiğine göre saldırıda 80 ABD askeri öldürüldü, 200’ü se yaralandı.
Ardından sabah saatlerinde Kasım Süleyman’ın Irak’ta ve İran’da milyonlarca kişinin katılımıyla yapılan ve izdiham yüzünden onlarca kişinin ölümüne neden olan cenaze törenleri sonunda toprağa verme işlemi Kerman şehrinde gerçekleşti. Böylece İran, büyük şehidini henüz toprağa vermeden intikamını almış oldu.
Gün içinde ABD’den gelen haberlere göre, Başkan Trump’ın Türkiye saati ile 19.00 ( Washington saati ile sabah 10.00)’da ulusa sesleniş konuşması ile İran’ın misillemesi konusunda ne söyleyeceği dikkatle bekleniyordu.
Yanıtı bütün dünyada en çok meraklı edilen soru şuydu: Acaba sorun giderek yükselen büyük bir savaşa dönüşüp, Ortadoğu yeniden kan gölüne mi dönecekti?
Önceden söylendiği gibi tam vaktinde, önce Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Beyaz Saray ekibinin göründüğü podyuma, kapılar açıldığında Trump girdi.
Başkan kadın erkek ABD askerlerinin kahramanlıklarını överek başladığı konuşmasında, gelinen aşamanın sorumluluğunu önceki Başkan Obama’ya yükleyerek, onun zamanında yapılan nükleer anlaşma sonunda İran’a verilen 150 milyar $ ile satınan alınan silahların ABD üslerinin vurulmasında kullanıldığına değinerek, İran’ın misilleme ile vurduğu üslerde önceden alınan önlemler sayesinde hiçbir can kaybı olmadığını ifade etti.
Ardından tam bir seçim kampanyasına çevirdiği konuşmasında, İran’ı bu defa da dize getirdiklerini, ABD’nin dünyanın en büyük savaş gücüne sahip yegane ülke olduğuna işaret etti.
Ayrıca ABD’nin bulduğu yeni kaynaklarla dünyanın en büyük petrol üreticisi haline geldiğini ve bu nedenle dışarıdan gelecek petrole ihtiyaçları olmadığını eklemeyi de ihmal etmedi.
Bu arada İran ulusuna ve yönetimine seslenerek, aslında savaşı değil, refahı hak ettiklerini söyleyerek yeni bir anlaşma ile her şeye sıfırdan başlayabileceklerine vurgu yaptı..
Tabii burada bir ayrıntının hemen altını çizelim: Bazı tv yorumcuları aldıkları haberlere dayalı olarak, İran’ın misilleme sırasında kasıtlı olarak füzeleri hedeflere değil, çevredeki alanlara yöneltmiş olmalarını sorguladılar.
Her iki tarafın söylemleri üzerinde bazı yabancı tv yorumcuları; son günlerde Washington’da alevlenen azil süreci ile sıkışan Trump’ın, bu olay vesilesiyle dikkatleri başka yöne çevirmekte başarılı olduğunu; ancak Irak’taki ABD üslerinin vurulmasına beklenen karşılığın verilmemiş olmasının ABD kamuoyunda tepkiye neden olabileceğine vurgu yaptılar.
İran tarafı için yapılan yorumlara gelince; uzunca bir süredir ambargolar yüzünden yaşanan ekonomik sıkıntılara karşı halkın bir kesiminde yükselen tepkinin, büyük şehit olarak kabul edilen Kasım Süleymani’nin katledilmesi üzerine oluşan ulusal birlik görüntüsü nedeniyle, bir süreliğine de olsa sönümlenmesi beklenmeli. Bu durumun İran rejimini rahatlatması da beklenen diğer bir sonuç.
Bir ilginç yorum da; İran’ın, dünyanın bir numaralı ülkesinin üslerini vurabilecek düzeye ulaştığını, gerek körfezdeki İran karşıtı Arap ülkelerine, gerekse İsrail’e göstererek gözdağı vermesinin İran için bir diğer kazanç olduğu tespitiydi.
Yaklaşık beş gün süren ve başta Irak olmak üzere Ortadoğu ülkelerini büyük kaygıya sevk eden, piyasalarda aşırı oynaklıklar yaratan bu kriz, barındırdığı her türlü soru işaretine rağmen, sonuçta İran’ın, bir Irak, bir Suriye gibi kolay bir lokma olmadığını bütün dünyaya göstermiş oldu.
Trump’a gelince!
2020 seçim sürecine girildiği şu günlerde, azil sürecinin kendisini daha da köşeye sıkıştırması yanında, son krizi halkına nasıl anlatacağı gerçekten merak konusu olmaya devam edecek gibi görünüyor.
Ama Trump’ı yakından izleyen bazı yorumculara göreyse Başkan benzer sorunların altından kalktığı gibi bunun da üstesinden gelmeyi başaracak.
Son söz: İran ve ABD şu an itibariyle dünyaya öyle bir oyunun sergilediler ki bunun ayrıntılarını ve nedenini hemen öğrenmek kolay olmayacak.
